Παρασκευή 26 Αυγούστου 2011

Αχίλλειος πτέρνα (από τον ευρύτερο τρωικό κύκλο)

Σημασία: (Από τη φτέρνα του Αχιλλέα, που δε βυθίστηκε στο ιερό νερό της Στυγός, ώστε να γίνει άτρωτη) το αδύνατο, το τρωτό σημείο κάποιου.
Παράδειγμα: Ο Ηρακλής-καρτούν της Ντίσνεϊ έχει κι αυτός την αχίλλειο πτέρνα του, τον έρωτα του για τη γοητευτική Μεγκ.

Πέμπτη 25 Αυγούστου 2011

Αυθωρεί και παραχρήμα

Σημασία: Ευθύς αμέσως, στη στιγμή, πολύ γρήγορα.
Παράδειγμα: Σήμερα, που ο αριθμός των αξιωματικών δεν λιγόστεψε, βέβαια, πόσοι είναι οι πιθανοί "σπόροι" και "τρίβολοι"; Και γιατί (αφού έχουν επισημανθεί-για να το λέει ο Πρωθυπουργός) δεν απολακτίζονται αυθωρεί και παρχρήμα;

Ασκός(/ασκοί) του Αιόλου (ομηρική φράση)

Σημασία: Λέγεται όταν κάποιος ή κάποιο γεγονός δίνει αφορμή για έντονη αντιπαράθεση, φιλονικία, διαμάχες κτλ.
Παράδειγμα: Όταν η Σάρα Φολίνο σκοτώθηκε σε τροχαίο, χτυπημένη από αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας Μαροκινός, άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου: ένας μετανάστης της πόλης μαχαιρώθηκε [...] ένας άλλος πυροβολήθηκε [...]

Ασκαρδαμυκτί

Σημασία: Χωρίς να ανοιγοκλείνουμε τα μάτια μας, έχοντας τα μάτια μας προσηλωμένα κάπου.
Παράδειγμα: Ατένιζε το φακό με βλέμμα σταθερό, ασκαρδαμυκτί.

Αρχής γενομένης

Σημασία: Κάνοντας την αρχή από...
Παράδειγμα: Το ποσό θα καταβληθεί σε δύο ή το πολύ τρεις ετήσιες δόσεις, αρχής γενομένης από το 1996.

Αρχή (δε) το ήμισυ (του) παντός

Σημασία: 'Οταν αρχίζει κανείς κάτι, είναι σαν να έχει φτάσει στη μέση, η αρχή είναι πολύ σημαντικό πράγμα σε μια διαδικασία.
Παράδειγμα: Αθρόα η προσέλευση των καλεσμένων στα χθεσινά εγκαίνια του Κέντρου Λόγου και Τέχνης. Τέτοια και τόση, που, αν πράγματι η αρχή είναι το ήμυσι του παντός, τότε το άνοιγμα του κέντρου προοιωνίζει λαμπρή συνέχεια.

Από το οράν το εράν (αρχαία παροιμιακή φράση)

Σημασία: Λέγεται για έρωτα κεραυνοβόλο, με την πρώτη ματιά.
Παράδειγμα: Από τότε που έγιναν ζευγάρι έχουν παραμείνει αχώριστοι. Ήταν αυτό που λέμε "από το οράν το εράν", ένας έρωτας ασυνήθιστα δυνατός.

Από μηχανής θεός

Σημασία: (Από το γνωστό θεατρικό τέχνασμα των αρχαίων τραγικών ποιητών) οτιδήποτε παρουσιάζεται απροσδόκητα για να λύσει διαφορές ή να αντιμετωπίσει αδιέξοδες καταστάσεις και δύσκολα ζητήματα.
Παράδειγμα: Η πρωταγωνίστρια είναι ο από μηχανής θεός που δίνει τη λύση στο δράμα.

Απολωλός πρόβατο ( Παλαιά και Καινή Διαθήκη, Λουκά ΙΕ΄ 6)

Σημασία: Λέγεται για παραστρατημένο άνθρωπο, που παρεκκλίνει από τον ορθρό δρόμο-όπως το πρόβατο που έφυγε από το κοπάδι- λέγεται κάποτε και για λιγόμυαλο, για χαζούλη άνθρωπο.
Παράδειγμα: Η επιστροφή του Αντώνη στους κόλπους της του Χριστού Εκκλησίας έγινε με τρόπο θεατρικότατο Όταν γυρίσαμε από την Κορώνη, η Ερασμία τον δέχτηκε σαν τ' απολωλός πρόβατο, τον αγκάλιασε και έκλαιγε σαν μωρό.

Απαξάπαντες/απαξάπασαι

Σημασία: Όλοι, οι πάντες.
Παράδειγμα: Απαξάπαντες και απαξάπασες του καλλιτεχνικού χώρου αναμένουν Γιώργο Αρμένη.
Η θεωρία του θεωρητικού καταλήγει στην ακόλουθη πρωτότυπη... θεωρία. Όλες κι όλες υπάρχουν μόνο 15 τηλεοπτικές συνταγές. Απαξάπασαι προερχόμενες εκ της αμερικανικής τηλεόρασης.

Ανδρών (γαρ) επιφανών πάσα γη τάφος (Θουκιδίδη Επιτάφιος Περικλή 2, 43)

Σημασία: "Των διακεκριμένων ανδρών όλη η γη είναι τάφος",  για τους σπουδαίους ανθρώπους πατρίδα είναι όλος ο κόσμος.
Παράδειγμα: Η τέφρα του Τζιν Ροντενμπέρι, δημιουργού της πασίγνωστης τηλεοπτικής σειράς "Star Trek", σκορπίστηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, στην επιφάνεια του φεγγαριού και έγινε ένα με τη σεληνιακή σκόνη, δίνοντας καινούριο νόημα στη φράση "ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος" .

Αναφανδόν

Σημασία: Ολοφάνερα, απροκάλυπτα, ανεπιφύλακτα.
Παράδειγμα: Προκειμένου λοιπόν να εισαχθούν όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου στο Πανεπιστήμιο και όχι μόνο οι πίθηκοι, είμαι αναφανδόν υπέρ της κατάργησης της εισαγωγής, εν γένει.
Μερικοί μάλιστα μου ρίχτηκαν αναφανδόν. (Ταχτσή, Το τρίτο σταφάνι).

Άμ' έπος άμ' έργον (αρχαία παροιμιακή φράση)

Σημασία: Αναφέρεται σε κάτι που γίνεται αμέσως, χωρίς αναβολή, μόλις το ανακοινώσει κάποιος, δηλαδή για κάτι που λέγεται και γίνεται αμέσως πράξη.
Παράδειγμα: Ο παριστάμενος υπουργός Δικαιοσύνης, άνευ άλλης συζητήσεως, πήρε την πρόταση της δικαστίνας, την διαμόρφωσε σε τροπολογία και την καταθέτει στη Βουλή. Άμ' έπος άμ' έργον δηλαδή.

Αμαχητί

Σημασία: Χωρίς μάχη, και γενικότερα χωρίς αντίδραση, χωρίς αντίσταση.
Παράδειγμα: Οι στρατιώτες παραδόθηκαν αμαχητί.

Αγρόν ηγόρασε (/ηγόραζε)

Σημασία: (από παραβολή του Ιησού, όπου κάποιος αρνήθηκε πρόσκληση σε δείπνο με τη δικαιολογία ότι αγόρασε αγρό και πρέπει να πάει να τον δει) λέγεται για κάποιον που αδιαφόρησε εντελώς, δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον.
Παράδειγμα: Απευθύνθηκε σε αρμόδια υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων, ζητώντας να πιαστεί ένας αδέσποτος σκύλος που τον δάγκωσε, αλλά οι υπάλληλοι ... αγρόν ηγόρασαν.
Περνούσε και ξαναπερνούσε ο Κασσιανόπουλος πλάι του και τον σκουντούσε, μα ο Δημήτρης αγρόν ηγόραζε. (Ταχτσής, Το τρίτο στεφάνι)

Άγομαι και φέρομαι (αρχαία φράση)

Σημασία: Παρασύρομαι και κάνω ο,τι μου πουν οι άλλοι, δεν έχω ισχυρή θέληση.
Παράδειγμα: Η πλειοψηφία του κοινού άγεται και φέρεται από τυχόν "γκλάμουρ" μιας ή δύο, κατά εποχή, εκδόσεων.